Neden Gümüşhacıköy  

           Gümüşhacıköy, Amasya'nın ilçelerinden biridir. İl merkezi Amasya ile arasında 70 kilometre mesafede bulunur. Halk arasında adı Hacıköy olarak da geçer. İlçeye bağlı Gümüş nahiyesinde gümüş madeni olduğu için ismine bunun adı da eklenmiştir. İlçedeki tarihi yapılar ve doğal ortam dikkat çekicidir.

     Gümüşhacıköy, 1891 yılına kadar Gümüş’e ait ve “HACIKÖYÜ” adıyla anılan bir bucak iken, 1890 yılında belediye 1892 yılında ilçe merkezi olmuş ve GÜMÜŞHACIKÖY adıyla anılmaya başlanmıştır

           İlçenin yüzölçümü 653 km², rakımı 810 metredir. Amasya’ya 70 km., Merzifon’a 18 km, Hamamözü’ne 23 km ve Osmancık’a 35 km uzaklıktadır. Yazları sıcak ve kurak, kışları ilçe merkezinde ılıman ve yağışlı, yüksek kesimlerde soğuk ve kar yağışlı olarak geçer.

         2007 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Veri Tabanı sonuçlarına göre Gümüşhacıköy ilçe merkezi nüfusu 12.847, Belde ve köyler 12.785 olmak üzere toplam 25.632 nüfus mevcuttur.

         İlçeye bağlı 42 köy, İlçe merkezinde altı ve Gümüş beldesinde altı mahalle mevcuttur.

            Gümüşhacıköy, İngiliz arkeolog William M. Ramse, incelemeleri sonucu 1888 yılında yayınladığı "Anadolu'nun Tarihi, Coğrafyası" isimli kitabında etonia isimli bir şehirden bahseder. Bu şehir M.S. 140 yıllarında bugünkü Gümüşhacıköy üzerinde kurulmuş ve Dogu Roma İmparatorluğu'nun en gözde
şehirlerinden birisidir. O kadar ki; Ankara’dan doğuya giden Roma üzerindeki Eukhaita (Çorum), Karissa (Alaca) ve Amesia (Amasya) şehirlerini birbirine bağlayan bir merkezdir. (¹)

         İLÇENİN EKONOMİK DURUMU:

1. Madenler:

         Antik dönemde Bakır Merzifon’dan, Arsenik Gümüşhacıköy civarından elde edilmekteydi. Arsenikli bakırdan yapılmış bulunan eserler, Anadolu’nun en eski önemli koleksiyonlarından birini oluşturmaktadır.

         Özellikle Amasya/Gümüşhacıköy madenlerinin Urartu ekonomisine çok önemli katkısının olduğu ifade edilmiştir.

         Gümüş kasabası yakınlarındaki arsenik yatakları ile Gümüşhacıköy yakınlarındaki arsenikli bakır yatakları zaman zaman işletildiği bilinmektedir.

1. Kültür ve Turizm:

8 bin yıllık tarihi geçmişe sahip ilçede farklı dönemlere ait birçok tarihi eser ve tescilli bina vardır. 1248 yılında Selçuklular döneminde bölgede gümüş madeni çıkarılması sebebiyle açılan ancak 1866 yılında camiye dönüştürülen (darphane camii) darphane binası, 1600’lü yıllarda ilimizde bulunan Köprülü Mehmet Paşa tarafından kendi adına yapılan caminin yanına bir külliye yapılmasını istemesi üzerine 1660 yılında bitirilen Gümüşhacıköy Bedesteni gibi.

1. Tarım:

         İçenin en önemli gelir kaynağını geçmişte olduğu gibi bugünde tarım oluşturmaktadır. Osmanlı arşivlerine göre ilçede üzüm bağcılığı yapılıp, ilçeye özgü patlak kara üzümdür.

         İlçe ile özdeşleşmiş bir diğer ürün olan tütün ilçe ekonomisinde önemli bir yer tutmuştur. İlçede hem ekimi hem de işlemesi yapılmıştır.

         Kaybolmaya yüz tutmuş bir ürün olan kendir ise 1970’li yıllara dek tarlaların bir köşesinde ekilmiş ve o dönemlerde dokuma ihtiyacını önemli ölçüde gidermiştir.

1. Tütün Üretimi:

         İlçede başta gelen tarım ürünlerinden olan tütün, 2006 yılında 684 ton üretimle Amasya ilinin %47,8 ini, Türkiye deki toplam üretimin ise %0,7’sini oluşturmuştur. 2016 yılında ise yine aynı ürünün üretiminde ekilen alan olarak hem Türkiye ve Amasya ili genelinde hem de ilçede azalma olmuştur. 2016 yılında ilçede 591 ton üretimle 2006 yılına göre üretimde %13,6 azalma görülse de, Amasya ilindeki toplam üretimin %64,8 ini, Türkiye deki toplam üretimin ise %0,84 ünü oluşturmaktadır.

1. Haşhaş Üretimi:

         İlçede başta gelen diğer bir tarım ürünü olan haşhaş (kapsül), 2006 yılında 299 ton üretimle Amasya ilinin toplam üretiminin %19,84’ünü, Türkiye deki toplam üretimin ise %1,09’unu oluşturmaktadır. 2016 yılında ise haşhaşın (kapsül) ilçede üretimi 2006 yılına göre %14,72 artarak 343 ton ile Amasya ilindeki toplam üretimin %28,97’sini, Türkiye deki toplam üretimin ise %2,07’sini oluşturmaktadır.

1. Şeker Pancarı Üretimi:

         İlçede yetiştirilen diğer tarım ürünü olan şekerpancarı, 2006 yılında 56.994 ton üretimle, Amasya ilinin toplam üretiminin %17,97’sini, Türkiye’deki toplam üretimin ise %0,39’unu oluşturmuştur. 2016 yılında üretim 80.222 tona ulaşarak, 2006 yılına göre %40,76 artmıştır. 2016 yılındaki bu üretim miktarı Amasya ilinin genel üretiminin %16,16’sını, Türkiye’deki toplam üretimin ise %0,41’ini oluşturmaktadır.

1. Soğan Üretimi:

         Gümüşhacıköy ilçesinin üretimiyle adını duyurduğu diğer bir tarım ürünü ise soğan (kuru) dır. Soğan üretiminde ilçe bazında önemli bir üretimi olan ilçede, 2006 yılında 30.000 ton üretim yapılarak Amasya ilinin %10,76’sını aynı zamanda Türkiye’deki toplam üretimin ise %1,7’sini oluşturmuştur. 2016 yılında i s e soğan (kuru) üretiminde 2 0 0 6 yılına göre ilçede %39,33 artış görülerek 41.800 ton üretime ulaşmıştır. Bu üretim miktarıyla ilçe 2016 yılında Amasya’daki toplam üretimin %14,24’ünü, Türkiye deki toplam üretimin ise %1,97’sini oluşturmuştur.

1. Elma Üretimi:

            Amasya ilinin üretiminde büyük bir payı bulunduğu ve adına özel tür olan elma (Amasya elması), ilçenin meyve üretiminde ilk sıralarda yer almaktadır. 2006 yılında 284 ton üretimle Amasya genelindeki üretimin %7,51’ini, Türkiye’deki toplam üretimin ise %0,21’ini oluşturmuştur. 2016 yılında elma üretiminde ilçede 2006 yılına göre %42,96 artış görülerek 406 ton üretim yapılmıştır. 2016 yılında bu üretim miktarıyla ilçe, Amasya ilinin %5,37’sini, Türkiye’deki toplam üretimin ise %0,17’sini oluşturmaktadır.

1. Kiraz Üretimi:

         İlçede üretimde başta gelen meyvelerden bir diğeri ise kirazdır. Kiraz üretimi 2006 yılında, 157 ton ile Amasya genelindeki üretimin %1,18’ini, Türkiye genelinde ise %0,05’ini oluşturmuştur. 2016 yılında üretim, 2006 yılına göre %206,37 artış gerçekleşerek 481 tona ulaşmıştır. Bu üretim miktarı 2016 yılında Amasya’daki toplam kiraz üretiminin %1,92’sini, Türkiye’deki kiraz üretiminin ise %0,08’ini oluşturmaktadır.

1. Sanayi:

         Sanayi alanında tarihsel gelişime baktığımızda, kayda değer bir potansiyele rastlanmamaktadır. Ancak 1850’lerde Samsun’da bulunan tütün tüccarlarından bazılarının Gümüşhacıköylü oldukları belirlenmiştir.

         1972 yılında, GİMSAN; Gümüşhacıköy İnşaat ve Yapı Malzemeleri Sanayi Ticaret A.Ş 156 Ortak ve 770.000 TL Sermaye ile kurulmuştur.

         İlçede 217 çalışanlı “Atlas Endüstriyel Ambalaj Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi”, 17’şer çalışanlı “Deko Plastik Ambalaj Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi” ve “Onur Taşımacılık İnşaat Ticaret ve Sanayi Anaonim Şirketi”, 5 çalışanlı “Keyiflen Kuruyemiş Aktariye Gıda İmalat Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi”, 4 çalışanlı “Natürel Gıda ve İhtiyaç Maddeleri Sanayi ve Pazarlama Anonim Şirketi”, 3 çalışanlı “Modes Etiket ve Promosyon Hediyelik Eşya Sanayii ve Ticaret Limited Şirketi” mevcut kayda değer üretim potansiyelini oluştururken, toplam 65 çalışanlı, çeşitli büyüklükteki tekstil atölyeleri de küçük işletme potansiyelini oluşturmaktadır. (²⁾

         İLÇENİN SORUNLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI:

1. Verimli tarım topraklarının kullanımı:

         Gümüşhacıköy ilçesi yukarıda da belirtildiği gibi geniş tarım arazilerine sahip ovalık bir ilçedir. İlçenin ekonomisi temel olarak tarıma dayanmaktadır. Ancak tarımsal üretimden elde edilen gelir, potansiyelin altında kalmakta ve sadece üreticinin geçimini sağlayacak düzeydedir. Hatta bazen üretici geçimini dahi sağlayamamaktadır. Tarım toprakları yeterince işlevsel kullanılmamaktadır. İlçenin göç vermesinin temel nedeni ekonomiktir. Sahip olunan tarım potansiyelinin kullanılması her açıdan önem taşımaktadır.

1. Hayvancılıktan istenilen verimin alınması:

         İlçe her ne kadar bitkisel üretime yoğunlaşmış olsa da, ilçede önemli bir hayvancılık potansiyeli de bulunmaktadır. Ancak bu potansiyelin istenilen düzeyde kullanılamadığı görülmektedir. Özellikle köylerdeki genç nüfusun azalması hayvancılığa olan ilgiyi azaltmıştır. İlçede hayvancılık daha çok üreticinin kendi ihtiyaçlarını karşılamak için yapılmakta ve çok fazla ekonomik kazanç güdülmemektedir. Hayvancılık faaliyetlerinin az olması muhtemel bir artı değerin ilçe ekonomisine katılmasına engel olurken diğer taraftan üretimin azlığı ilçenin hayvansal gıda teminini dışarıdan sağlamasına böylece gelirin ilçe dışına aktarılmasına neden olmaktadır. Gerekli bilgilendirmeler, eğitimler ve teşviklerle hayvancılık faaliyetleri arttırılıp ciddi ekonomik gelirler elde edilebilir.

1. Sanayi altyapısının oluşturulması:

         İlçemizin en önemli problemlerinden birisi potansiyeline rağmen sanayisinin gelişmemiş olmasıdır. Tarımsal kapasitenin sanayiye aktarılamaması istenen ekonomik geliri elde etmeyi önlemektedir. Diğer taraftan geçmişte faaliyette bulunan bazı sanayi tesisleri günümüzde atıl durumdadır. Bu nedenle gerek atıl durumda bulunan tesislerin yeniden ekonomiye kazandırılması gerekse de üretilen tarım ürünlerinin işlenmesi amacıyla yeni tesislerin kurulması önem arz etmektedir.

1. Tarihi ve kültürel potansiyelin değerlendirilmesi:

         İlçe şuan ki veriler ışığında 8 bin yıllık bir tarihi geçmişe sahiptir.

         İskit Türklerinden, Ermenilere, Rumlara, Osmanlıya ev sahipliği yapan ilçemiz bu yolla kendisine kattığı değerleri korumaktadır.

         İlçede çok fazla tarihi eser bulunmaktadır.         1660 yılında Köprülü Mehmet Paşa tarafından yaptırılmış bedesten, Köprülü Mehmet Paşa Camii, 1900 yılında Yanyalı Mustafa Paşanın oğlu Ali Rıza Bey tarafından yaptırılan saat kulesi.

         1800’lü yıllarda Ortodoks Hıristiyan Rumlar tarafından kilise olarak yaptırılan, Lozan Antlaşması çerçevesinde 1924 yılında Rumlar yerine gelen Batı Trakya’daki Türk göçmenleri tarafından camii olarak kullanılmaya başlanan ve halen tavanında Hz. İsa ve dört havarisine ait figürlerin bulunduğu Maden Camii.

          Selçuklu döneminde sikke üretimi için kullanılan binanın 1866 yılında dönüştürülmesiyle ibadete açılan Darphane Camii, avlu üzeri kubbe ile örtülü, ülkemizde sadece iki örneği bulunan Hacı İlyas Paşa (Haliliye) Medresesi, Yörgüç Rüstem Paşa Camii bunlardan bazılarıdır.

1. Kentsel yaşam kalitesinin artırılması:

         Gümüşhacıköy ilçesi 22 bin nüfuslu bir yerleşim yeridir. İlçe nüfusu yaz aylarında yurt dışında yaşayan hemşehrilerin tatile gelmesi ile nüfus kalabalıklaşmaktadır. Nüfusun artmasını sağlayan diğer unsur ise ilçedeki meslek yüksekokuludur. Gerek yerleşikler açısından gerek üniversite öğrencileri açısından gerekse de tatil amaçlı memlekete gelen gurbetçiler açısından ilçe gerekli kentsel yaşam kalitesini sunamamaktadır

1. Eğitim altyapısının güçlendirilmesi:

            Gümüşhacıköy ilçesi, Amasya ili ilçeleri arasında kız ve erkek öğrenciler için okullaşma düzeyi en yüksek ikinci ilçedir. Bununla birlikte 340 kişi kapasiteli meslek lisesinde 100 kişi kontenjan açığı bulunmaktadır. Özellikle kız öğrencilerin meslek lisesini tercih etmediği görülmektedir. Sadece 87 kız öğrencisi bulunmaktadır.

         Meslek lisesi ve sanayi ilişkisi düşünüldüğünde kontenjan açığının giderilmesi ve kız öğrencilerin meslek lisesine teşviki önemlidir. İlçenin eğitim açısından en önemli avantajlarından birisi meslek yüksekokuluna sahip olmasıdır.

         Yüksekokulun ilçeye ekonomik anlamda büyük katkıları söz konusudur. Ancak konumu itibariyle meslek yüksekokulunun kapasitesi arttırılamamaktadır. Dar bir alana sıkışmış olması hem yeni bölümlerin açılıp öğrenci kapasitesinin arttırılmasını engellemekte hem de bir yerleşkenin oluşturulamamış olması öğrencinin farklı illere yönelmesine neden olmaktadır. Bu durum ise öğrenci vasıtasıyla sağlanan gelirin azalmasına neden olmaktadır. Nitekim 2017 yılı itibariyle kayıtlı öğrenci sayısında ciddi azalmalar yaşanmıştır. Bu nedenle okulun kapasitesini arttırıcı stratejilerin oluşturulması çok önemlidir.

Eğitim yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Bu bağlamda ilçe ekonomisine katkı sağlayacak şekilde yaşam boyu eğitim faaliyetlerinin arttırılması ilçeye her anlamda olumlu katkı sağlayacaktır. (³)

         Sonuç: Gümüşhacıköy, Tarih perspektifinde yöremiz köklü bir maziye sahiptir, bu nedenle içinde yaşadığımız çevreye, tarihe ve kültüre karşı sorumluluk duygusu içinde tavır almak, değerlerimizi korumak, gelecek kuşaklara aktarmak, okumayı, araştırmayı, sanatı ve edebiyatı sevmeyen, tarihimizi bilmeyen bir nesil yetişmemesi için  ne mümkünse yapmak zorundayız.

İstifade Edilen Kaynaklar:

¹) Amasya Tarihi – Hüseyin Hüsamettin Yasar. Amasya Belediyesi Kültür Yayını

²)  Gümüşhacıköy Sosyal Ekonomik Durumunun Analizi-Gümüşhacıköy Yüksek Okulu Çalışması. Sayfa:10-12-13-17-18-19-22

³) Gümüşhacıköy Sosyal Ekonomik Durumunun Analizi - Gümüşhacıköy Yüksek Okulu Çalışması. Sayfa:27-34-37-40-46-51

⁴) Bütünüyle Gümüşhacıköy Hazırlayanlar: Ahmet Ankaralı  - Erdoğan Öztahtalı.  Emel Basımevi 1969 Amasya

⁵) Dünden Bugüne Gümüşhacıköy Hazırlayanlar: Ahmet Ankaralı  - Sedat Cin Ali Galip Tuncay Gümüşhacıköy – AMASYA.

Ad Soyad(*) Mail Telefon Mesajınız(*) IP Adresiniz 3.144.225.144

Güvenlik kodu